Inkastoo aanay maanta jirin wasaarad tirokoob, oo aan siqumman loo ogayn tirada hab-nololeedyada dadka Soomaalida ah ee maanta, haddana waxaa laqiyaasi karaa xaddiga sida lookala joogo.
Taniyo intii Qaran-jabku uu dhacay, waxaa iskumilmay hab-nololeedyadii layaqaannay, sida xoolaley, beeraley, kallumaysato iyo reer magaal.
Maanta lama kala garan karo reer magaal iyo reer baadiye, reer magaal iyo kallumaysato. Waxaa soobaxay hab-nololeed cusub oo looyaqaanno Barakacayaal, ama qaxooti dalkoodii jooga, laakiin deegaankoodii gaarka ahaa kaguuray, sababo amni ama dhaqaale. Dadkaasi barakacayaasha ahi, oo nolol aan wanaagsanayn kuhaysta magaalooyinka, waxy markodii hore ahaan jireen xoolaley, beeraley, ama isku jir, beeraley xoola haysta.
Guud ahaan, inta badan dadka Soomaalidu waxy weli kunool yihiin miyiga, xoolo aan badnayn haysta, ama beero yar-yar ama deegaanno aan magaalooyinka kadheerayn, noloshooduna waxy aad ugu xiran tahay magaalooyinka. Waxy sidii reer magaalka oo kale, karsadaan cuntooyinkii magaalooyinka lagu yaqaannay, sida Canjeerada, Bariiska, ama baastada, halkii ay awaltoole kutiiraanaan jireen cadka iyo caanaha, ama miraha Soomaalidu beerto, sida Moordiga ama masaggada, galleyda, iyo digirta.
Magaalooyinka Soomaalidu aad ayey uballaarteen, waxaana samaysmay magaalooyin badan oo noloshii reer magaalku kudhantahay, sida Kismayo, Baydhabo, Belet weyne, Guriceel, Dhuusamareeb, Gaalkacyo, Garowe, Burco, Gabiley, Boorame iyo Boosaaso, kuwaasoo aweltoole ahaa tuulooyin waaweyn, oon lahayn adeegyada nolosha oo dhammaystiran. Magaalooyinkaas waxaa maanta kajira waxkasta oo lagaheli karo magaalooyinkii hore ee Muqdisho iyo Hargaisa, sida waxbarashada, cusbitaallada, bankiyada, ganacsiga, isgaarsiinta iyo shaqooyinka dawladdaba.
Qiyaas ahaan, maanta dadka kunool magaalooyinka waaweyn ee Soomaalidu kama Yara kuwa Miyiga. Waxaa aad uyaraaday beeralayda Soomaalida, oo ay aad usaamaysay colaadihii Somalia, maadaama oo aanay adkaysi badan ulahayn colaadaha, sida xoolalayda, oo guura marka ay naftooda ubaqaan. Nasiib darro, dadka barakacayaasha ee magaalooyinka waaweyn ay ubadan yihiin beeralaydii hore ee Soomaalida, kuwaasoo soosaari jirey cuntadii ay Soomaalidu kutiirsanayd. Soomaaliya waxaa maanta laga cunaa cuntooyin tayadoodu liidato, waxaana aad ubatay cudurrada aan hore loo aqoon jirin, sida kansarka, Sonkorowga iyo dhiig-karka, oo aad ufarabatay, dad badanna ay maanta lanoolyihiin, ama ugod-galeen.
Waxaa kaleeto oo yaraaday kalluumaysatada, iyadoo aanay jirin warshado kalluunka hagaajiya, ama suuqyo diyaara oo lageeyo. Waxaa iyana aan aad uweynayn suuqa dalka gudihiisa, iyadoo aad loo isticmaalo hilibka geela, oo meelo fog-fog laga keeno, sida Etoobiya. Geela ugu badan ee Soomaalidu wuxuu maanta kunool yahay dhulka Soomaalida Etoobiya.
Mustaqbalka waxaa lafilayaa in tirada Geela Soomaalidu uu aad uyaraado, dhawr sababood aawadood. Isticmaalka hilibka geela oo badan, dibedda oo loo dhoofiyo, geel jirihii oo yaraaday, iyagoo askarinimo qortay.
Dhibaatada ugu weyn ee hab-nololeedka Soomaalidu waxy ka imaanaysaa beeralaydii oo sii yaraaday, iyadoo aanay muuqan qaab dib loogu abaabulayo dadkii barakacayaasha ee dhulkoodii kasoo cararay. Mararka qaarkood waxaad arkaysaa in ladhiirrigalinayo in beeralaydu kaguuraan dhulkooda, iyadoo lacag laydiinayo ama kaarar NGO lasiinayo. Taasi waxy niyad jab ku abuurtay beeralayda, oo sitoosa loo abbaaray.
Guud ahaan, mustaqbalka xoolalayda iyo beeralayda Soomaalidu waxy wajahayaan khatar caddaan ah, waxaana dadkii kusoo ururayaan magaalooyinka, halkaas oo ayna jirin adeegyo caafimaad, waxbarasho, oo la awoodikaro ama aan tayo lahayn. Waxaa kaleeto oo aan jirin shaqooyin, iyadoo aanay jirin maalgalin dawladeed iyo kuwo shirkado toona. Taasina waxy keentay in dhallinyaradu ay kubiiraan kooxaha dagaallama, ee dhinacyada dawladda, kuwa diimaha sheegta, kuwa shirkadaha. Dhallinyada qaarkoodna waxy doorbidaan iney iska tahriibaan.
Guud ahaan mustaqbalka dalku aad ayuu uliitaa, horumarka siyaasadduna aad ayuu liitaa, dalkana kama jirto dawlad wada maamusha. Kartida maamul goboleedyadu aad ayey uhoosaysaa, waxyna ladaalaa dhacaan sugidda amniga.
No comments:
Post a Comment